Pisalı Leonardo Fibonacci, Rönesans öncesi Avrupa’nın en etkili matematikçilerinden biri olarak kabul edilir. Onu, “Matematiği Araplardan alıp Avrupa’ya taşıyan kişi” olarak tanımlamak yanlış olmaz. Ancak yaşamına dair bilgiler, eserlerinin gölgesinde kalmıştır. İşte bu gizemli dehanın izinde bir yolculuk…
Bir Çocuğun Matematikle Tanışması: Kuzey Afrika’dan Pisa’ya
Fibonacci’nin doğum tarihi kesin olarak bilinmese de, 1170 civarında İtalya’nın Pisa kentinde dünyaya geldiği tahmin ediliyor. Babası Guglielmo, Kuzey Afrika’daki Bugia (günümüzde Cezayir’deki Bejaia) limanında tüccar ve konsül olarak görev yaparken, oğluna Arap rakamlarını ve matematiği öğretmesi için bir hoca tuttu. İşte Fibonacci’nin Liber Abaci’de anlattığı o dönüm noktası:
“Dokuz Hint rakamı (9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1) ve ‘0’ işaretiyle her sayıyı yazabileceğimi öğrendiğimde, dünyam değişti.”
Liber Abaci: Avrupa’nın İlk Matematik Devrimi
1202’de kaleme aldığı Liber Abaci (Hesap Kitabı), Avrupa’da bir devrim yarattı. Kitap, o dönemde yaygın olan Roma rakamları yerine Hindu-Arap sayı sistemini tanıttı. Fibonacci, sadece ticari hesaplamaları değil; faiz problemlerini, geometrik serileri ve hatta tavşan popülasyonu üzerinden ünlü “Fibonacci Dizisi”ni bile anlattı.
- Kiliseye Rağmen Yayılan Bir Miras: Katolik Kilisesi’nin Arap rakamlarına karşı yasaklarına rağmen, kitap İtalyan tüccarlar arasında hızla benimsendi.
- İmparatorun Dikkatini Çekmek: Kutsal Roma İmparatoru II. Frederick (Stupor Mundi – Dünya Harikası), Fibonacci’yi 1220’de saraya davet etti. İmparatorun bilim adamlarıyla girdiği zorlu sınavı geçen Fibonacci, ömür boyu sarayla bağını korudu.
Kare Sayıların Kitabı: Bir Matematik Şaheseri
1225’te yazdığı Liber Quadratorum (Kare Sayıların Kitabı), Fibonacci’nin en özgün eseri olarak kabul edilir. Bu kitapta:
- Diyofantus Denklemlerine odaklandı,
- Sayılar teorisine derin katkılar sundu,
- İmparator Frederick’e ithaf ettiği eser, dar bir akademik çevrede bile büyük yankı uyandırdı.
Bir Bilinmeyen: Fibonacci’nin Kayıp Yılları
1228’de Liber Abaci’yi gözden geçirip Michael Scotus’a ithaf etmesinin ardından, 1240’a kadar izi silikleşti. 1240’ta Pisa kenti, ona yıllık 20 Pisa Lirası maaş bağladı. Ancak ölüm tarihi ve son yılları hâlâ gizemini koruyor.
Fibonacci’nin Mirası: Tavşanlar, Altın Oran ve Modern Bilim
- Fibonacci Dizisi: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8… Şeklinde ilerleyen bu dizi, doğada ayçiçeği tohumlarından deniz kabuklarına kadar kendini gösterir.
- Altın Oran (1,618): Dizinin ilerleyen sayıları arasındaki oran, sanat ve mimarideki mükemmeliyetin sembolü oldu.
- Finans Matematiğinin Temeli: Faiz hesaplamaları ve modern algoritmalar, Liber Abaci’nin izini taşır.